24 listopada 2020
Śruby to podstawowe elementy złączne, które stanowią nieodzowny element wyposażenia warsztatów, fabryk, a także domowych skrzynek narzędziowych. Znajdują zastosowanie w rozmaitych branżach – od stolarki i produkcji mebli, poprzez budownictwo, po motoryzację i konstrukcję maszyn. Poznaj ich rodzaje i naucz się rozszyfrowywać oznakowania na opakowaniu. Skuteczność śrub uzależniona jest od właściwego dobrania typu do funkcji, jaką ma spełniać. Produkty te mogą się różnić rodzajem gwintów, łbem, zakończeniem trzpienia, wielkością i średnicą. Wszystkie te informacje zakodowane są w oznakowaniu, które znajdziemy na opakowaniach.
Połączenia śrubowe – rodzaje
Jednym z podstawowych kryteriów podziału śrub jest rodzaj połączenia, jakie uzyskamy dzięki nim.
Śruby gwintowane zwykłe
W tym wypadku elementy łączone są ze sobą poprzez przykręcenie śruby wraz z nakrętką. Jest to zdecydowanie najpopularniejszy model. Części konstrukcji tworzą jedną całość, dzięki sile dociskowej układu śruba-nakrętka.
Śruby dociskowe
Te elementy złączne montowane są na docisk, a dobre przywieranie do siebie poszczególnych części konstrukcji zapewnione jest dzięki odpowiednio naciętemu gwintowi. Śruby dociskowe posiadają trzpień, który może być zakończony w różny sposób – płasko, stożkowo, posiadać czop bądź wgłębienie.
Śruby pasowane
Ten typ połączenia gwarantuje wysoką wytrzymałość, dlatego wykorzystuje się go do wiązania elementów narażonych na działanie sił poprzecznych. Nakrętka pełni funkcję zabezpieczającą, natomiast siłę połączenia przejmuje trzpień podzielony na dwie części – z gwintem i bez.
Śruby – kształty łbów mają znaczenie
Śruby mogą posiadać łeb o różnym kształcie, a także być go pozbawione. Ten czynnik decyduje o przeznaczeniu śrub oraz sposobie ich wykorzystania.
Rynek oferuje bardzo duży wybór łbów:
- sześciokątny
- czworokątny
- trójkątny
- walcowy
- walcowy soczewkowy
- stożkowy
- stożkowy soczewkowy
- oczkowy
- skrzydełkowy
- grzybkowy
- kulisty
- młoteczkowy
- walcowy radełkowy
- z uchem
Rodzaje gwintów w śrubach
Na trzpieniach śrub mogą się pojawiać także różne gwinty. Nanosi się go na całość lub jedynie część trzonu. Najpopularniejszym w Europie jest gwint metryczny, który charakteryzuje się dużym kątem (60 stopni) gwarantującym wysoką wytrzymałość.
Rodzaje gwintów metrycznych:
- trapezowe
- stożkowe
- okrągłe
- trójkątne
Typ gwintu oznakowany jest na opakowaniu literą – M dla metrycznego. W przypadku, gdy znajdziemy tam znak MF, mamy do czynienia z gwintem metrycznym drobnozwojnym. Można go także opisać podając liczbę, która wskaże wielkość skoku.
Na rynku znajdziemy także śruby z gwintem calowym, które mają nie 60-, lecz 55-stopniowy zarys. Ich oznaczenia to UNC lub UNF.
Rodzaj gniazda w śrubach
Śruby mogą być pozbawione gniazd lub posiadać wgłębienia w różnym kształcie. Do najbardziej popularnych należy gniazdo sześciokątne. Możemy spotkać także śruby imbusowe oraz te z rowkiem płaskim lub krzyżowym.
Śruby a trzpień
Trzpienie różnią się pod względem wielkości oraz budowy. Wyróżniamy zatem:
- Trzpień równy średnicy gwintu
- Trzpień zbliżony do średnicy gwintu
- Trzpień pasowany
Mogą być one także zakończone w rozmaity sposób – na płasko, w postaci soczewki, stożka, ścięcia, wgłębienia czy czopu. Ten ostatni może mieć kształt płaski, soczewkowy, stożkowy czy walcowaty (z otworem na zawleczkę lub bez).
Klasa wytrzymałości śrub
Klasa wytrzymałości jest uzależniona od składu stopu wykorzystanego do produkcji śruby, a przede wszystkim zawartości węgla i takich pierwiastków, jak nikiel, chrom, wanad, molibden czy mangan.
Wartość ta może być wyrażona z wykorzystaniem:
- skali twardości Vickersa (HV) – pełne liczby, np. 100
- granicy plastyczności i doraźnej wytrzymałości surowca na rozciąganie – liczby oddzielone kropką lub przecinkiem, np. 3.6, 4.6, 4.8, 5.6, 5.8, 6.8, 8.8, 10.9, 12.9
Materiał i powłoki zewnętrzne
Śruby wykonane są z rozmaitych materiałów, które charakteryzują się różnymi parametrami. Do produkcji tych artykułów zwykle stosuje się stal – nierdzewną, węglową, kwasoodporną czy wysokotemperaturową. Śruby mogą być także wykonane z innych surowców, jak mosiądz czy tworzywo sztuczne.
Dodatkowo produkty te pokrywa się powłokami, by zapewnić jeszcze większą odporność na działanie szkodliwych czynników. Najpopularniejszą metodą wzmacniania ochrony śrub jest cynkowanie, a także powlekanie warstwą miedzi lub stali.
Normy dla śrub
Wszelkie parametry, jakie powinna posiadać śruba, by mogła spełniać swoje zadanie, zostały pogrupowane i zebrane przez instytucje normalizacyjne. W Polsce obowiązują trzy normy, które przyjęte zostały przez:
- Niemiecki Instytut Normalizacyjny (Deutsches Institut für Normung) – norma DIN
- Polski Komitet Normalizacyjny (PKN) – polska norma PN
- Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna (International Organization for Standardization) – norma ISO.
Jak zatem odczytać oznakowanie produktu? Posłużmy się przykładem:
DIN 933 8.8 M 6×16
Jest to śruba z łbem sześciokątnym, której budowę określa norma DIN 933, odpowiadająca ISO 4017 oraz PN 82105. Produkt ma wytrzymałość 8.8, gwint metryczny M oraz następujące wymiary: 8 mm średnicy i 16 mm długości.
Podział śrub:
Łeb:
- sześciokątny
- czworokątny
- trójkątny
- walcowy
- walcowy soczewkowy
- stożkowy
- stożkowy soczewkowy
- oczkowy
- skrzydełkowy
- grzybkowy
- kulisty
- młoteczkowy
- walcowy radełkowy
- z uchem
Gwint:
- metryczny
- calowy
- drobnozwojny metryczny
- na całym trzpieniu
- na części trzpienia
Trzpień:
- równy średnicy gwintu
- zbliżony do średnicy gwintu
- pasowany
Koniec:
- płaski
- wgłębiony
- ścięty
- soczewkowy
- stożkowy
- z czopem:
- płaskim
- walcowym
- walcowym z otworem do zawleczki
- stożkowym
- soczewkowym
Gniazdo:
- sześciokątne
- imbusowe
- bez gniazda
Elementy dodatkowe:
- nosek
- podsadzenie
- odsadzenie
- wieniec
Gdzie kupować śruby?
Najlepszym miejscem na zakup śrub jest profesjonalna hurtownia elementów złącznych, która poza bogatym asortymentem świadczy także usługi doradcze. Jedną z takich hurtowni jest Anda Śruby, w której poza asortymentem standardowym, masz możliwość zamówienia śrub nietypowych i rzadko spotykanych.